معرفی انواع قهوه و تفاوت طعم آنها | شناخت بهترین نوع قهوه
شما چند وقت یکبار قهوه می‌نوشید؟ آیا تابه‌حال در مورد انواع مختلف دانه‌های قهوه، ویژگی‌های هرکدام از انواع قهوه و یا اینکه از کجا آمده‌اند فکر کرده‌اید؟ شانس اینکه جواب به این سؤال مثبت باشد بسیار کم است. قهوه به عنوان یکی از ارزشمندترین و پرطرفدارترین نوشیدنی‌ها در سراسر جهان شناخته می‌شود. اگر به نوع قهوه ای که می‌نوشید اهمیت می‌دهید و برای آگاهی از انواع آن کنجکاو هستید، شما را دعوت به مطالعه ادامهٔ این مقاله می‌کنیم.
تمامی انواع دانه‌های قهوه متعلق به خانوادهٔ Rubiaceae هستند. اما هر کدام به طور مجزا از نوع و گونه‌ای متفاوت نیز نشأت گرفته است. بنابراین می‌توان گفت هر کدام از انواع قهوه ها از شکل ظاهری متفاوتی بهره‌مند هستند. یکی دیگر از مواردی که تفاوت بین انواع قهوه را به خوبی نشان می‌دهد، تفاوت در عطر و طعم آن‌هاست. به طور مثال، ممکن است قهوه‌ای دارای طعم و عطر میوه‌ای و گلی و قهوه‌ای دیگر دارای طعم و عطر کاراملی و شکلاتی باشد.
اسم انواع قهوه
همانطور که پیش‌تر ذکر شد، قهوه انواع متفاوتی را داراست؛ چهار نوع اصلی قهوه عبارتند از: عربیکا (coffee arabica)، ربوستا (coffee caniphora)، اکسلسا (coffee liberica var.dewevrei) و لیبریکا (coffee liberica). و البته تمامی این انواع از پروفایل‌های طعمی بسیار منحصر به‌فردی برخوردارند.
انواع قهوهٔ عربیکا
برای اینکه به انواع قهوهٔ عربیکا بپردازیم، بهتر است در ابتدا با قهوهٔ عربیکا آشنا شویم. قهوهٔ عربیکا به قهوه‌ای اطلاق می‌شود که از گونهٔ گیاهی coffee Arabica می‌آید. این گونه یکی از دو گونهٔ اصلی از گیاهان قهوه است که در سیارهٔ ما رشد می‌کند، دیگری coffee canephora یا قهوهٔ ربوستا است. در حال حاضر گونهٔ عربیکا در حدود ۶۰ درصد از قهوهٔ تولیدی در جهان را شامل می‌شود.
ریشهٔ اصلی قهوهٔ عربیکا به اتیوپی بازمی‌گردد. بسیاری بر این باورند که عربیکا در مرحلهٔ بعد به یمن سفر کرده و برای اولین بار به منظور کشاورزی در این منطقه کشت شده است. امروزه عربیکا در مناطقی در سراسر جهان که اقلیم مناسبی برای رشد قهوه به حساب می‌آیند، کشت می‌گردد.
بوته‌های وحشی قهوهٔ عربیکا تا ۱۲ متر رشد می‌کنند. این بوته‌ها که گل‌هایی به رنگ سفید دارند میوه‌ای به نام گیلاس قهوه (cherry) تولید می‌کنند. درون هر گیلاس قهوه دو دانه وجود دارد و دانه‌ها پس از فرآوری از میوه استخراج شده و برای تولید قهوهٔ عربیکا به منظور مصرف، خشک و رست می‌شوند. البته باید گفت تمامی انواع رایج قهوه از گیلاس قهوه تولید می‌شوند. برخی از گیلاس‌های قهوهٔ عربیکا به طور طبیعی تنها یک دانه دارند. این قهوه که با عنوان پیبری (peaberry) شناخته می‌شود، به دلیل کمیابی از قیمت بالایی برخوردار است.
تمامی قهوه‌های تجاری یا commercial در منطقه‌ای که با نام کمربند قهوه شناخته می‌شود، بین ۲۵ درجهٔ عرض جغرافیایی شمال استوا و ۳۰ درجهٔ جنوبی رشد می‌کنند. در حقیقت این مناطق به دلیل آب و هوای گرمسیری بهترین شرایط برای پرورش گیاه قهوه را دارا هستند. اما برای پرورش دانه‌های عربیکا با بهترین کیفیت، به چیزی بیشتر از عرض جغرافیایی نیازمندیم. عربیکا به آب و هوا، خاک و شرایط جغرافیایی خاصی نیاز دارد. گیاهان coffee Arabica غالباً در آب و هوای معتدل با حداقل تغییرات دما بین روز و شب و ارتفاعات بالا رشد می‌کنند. ارتفاعات بالا، خاک‌های غنی و فصول مرطوب و خشک مشخص، باعث کاهش سرعت رسیدن میوهٔ قهوه و در نتیجه توسعهٔ طعمی بیشتر آن می‌شود. برزیل، اتیوپی، کلمبیا، هندوراس و پرو را می‌توان به عنوان عمده‌ترین تولیدکنندگان قهوهٔ عربیکا در جهان برشمرد.
حال که با ماهیت قهوهٔ عربیکا تا حدی آشنا شدیم، می‌توانیم به انواع متفاوت این قهوه و یا به نوعی انواع آن بپردازیم.
قهوهٔ عربیکا از انواع مختلفی برخوردار است و خانوادهٔ بزرگی را تشکیل می‌دهد. برخی از انواع این قهوه تنها در مناطق بسیار خاصی از جهان قابل رشد است. مشهورترین انواع قهوهٔ عربیکا عبارتند از: تیپیکا (Typica)، بوربون (Bourbon)، کاتورا (Caturra)، کاتیمور (Catimor)، جکسون (Jackson)، کُنا (Kona)، پاکامارا (Pacamara) و ویلابوس (Villabos).
انواع قهوهٔ ربوستا
قهوهٔ ربوستا دومین قهوهٔ پرطرفدار در جهان است. اما قهوهٔ ربوستا چیست؟
قهوهٔ ربوستا (Robusta) که اولین بار در دههٔ ۱۸۰۰ میلادی در کنگو کشف شد، از گیاه coffee canephora تهیه می‌شود. منشأ ربوستا را می‌توان مرکز و جنوب غرب صحرای آفریقا دانست. ربوستا در حدود ۴۰ درصد از قهوهٔ تولیدی در جهان را شامل می‌شود. قهوهٔ ربوستا بیشتر در نیمکرهٔ شرقی و عمدتاً در آفریقا و اندونزی کشت می‌شود. ویتنام بزرگترین تولیدکنندهٔ ربوستا به شمار می‌رود. بعد از این کشور، برزیل، اندونزی، هند، اوگاندا، مالزی، تایلند، فیلیپین، ماداگاسکار، گینه و گواتمالا از تولیدکنندگان مطرح قهوهٔ ربوستا تلقی می‌شوند.
گیاه قهوهٔ ربوستا یک گیاه کوچک اما مقاوم است. این گیاه می‌تواند دمایی بالا حتی تا ۳۰ درجهٔ سانتی‌گراد را نیز تحمل کند. گیاه کانفورا که در ارتفاعات کم، در حدود ۶۰۰ متر از سطح دریا رشد می‌کند، به آب زیادی برای سلامتی کامل نیاز دارد. در طبیعت ارتفاع این گیاه تا ده متر نیز می‌رسد، اما زمانی که برای استفادهٔ تجاری کشت می‌شود، در حدود پنج متر ارتفاع هرس می‌گردد.
گل‌های سفید گیاه ربوستا بویی شبیه به گل یاس داشته و میوهٔ آن پس از گذشت ۶ تا ۸ ماه، یعنی زمانی که به رنگ قرمز تیره در می‌آید، آمادهٔ برداشت می‌شود. درهر میوه معمولاً دو دانه دیده می‌شود.
اساساً با دو نوع قهوهٔ ربوستا روبرو هستیم: ارکتا (Erecta) و نگاندا (Nganda)، که به ترتیب یک درختچهٔ قهوهٔ بلند و یک درختچهٔ قهوهٔ عریض را توصیف می‌کنند. جالب است بدانید گیاهان قهوهٔ ربوستا و عربیکا خود به خود در طبیعت تلاقی پیدا کرده و منجر به ظهور گونه‌های هیبریدی شده‌اند. برخی از انواع قهوه که هنوز عربیکا شمرده می‌شوند، مانند کاتیمور، جزئیات ژنتیکی ربوستا را در خود جای داده‌اند و همین موضوع باعث شده حداقل برای مدتی نسبت به بیماری مقاوم‌تر باشند. در حقیقت یکی از عواملی که باعث مقاومت بیشتر قهوهٔ ربوستا در برابر آفات و بیماری‌ها می‌شود، میزان زیاد کافئین موجود در آن است.
تفاوت قهوهٔ عربیکا و ربوستا
چنانچه با تفاوت‌های عربیکا و ربوستا آشنا نباشید، این دو واژه را به عنوان توصیف‌کنندهٔ دو گیاه تلقی می‌کنید. گیاهانی که به ظاهر یکسان هستند، اما تفاوت‌های بسیار زیادی را در خود جای داده‌اند.
بسیاری از مردم بر این باورند که قهوهٔ ربوستا طعمی زننده و حتی گاهاً خنثی دارد. دانهٔ ربوستا قبل از برشته‌شدن بوی بادام زمینی خام می‌دهد. این در حالیست که عربیکا از طیف طعمی وسیعی برخوردار است؛ دانهٔ خام عربیکا بویی شبیه به ذغال اخته و دم‌شدهٔ آن از نت‌های طعمی میوه‌ای و گُلی بهره‌مند است.
دانه‌های قهوهٔ ربوستا متعلق به گیاهی انعطاف‌پذیرهستند که قابلیت کشت در ارتفاعات کم، بین ۲۰۰ تا ۸۰۰ متر را داراست. دانه‌های ربوستا زیاد در معرض آفات نیستند، در هر هکتار محصول نهایی بیشتری را فراهم آورده و تولید آنها هزینهٔ زیادی را در بر ندارد. بر عکس ربوستا، دانه‌های عربیکا شکننده بوده و می‌بایست در آب و هوای نیمه گرمسیری پرورش پیدا کنند. بیشتر انواع قهوهٔ عربیکا به رطوبت زیاد، خاک غنی، سایه و آفتاب نیاز دارد. دانه‌های قهوهٔ عربیکا به دلیل شکنندگی در مقابل آفات و بیماری‌های متفاوت آسیب‌پذیر بوده و به همین دلیل توجه و مراقبت زیادی را می‌طلبند. گیاه عربیکا برای رشد مناسب به ارتفاعی بین ۶۰۰ تا ۲۰۰۰ متر نیازمند است.
از دیگر تفاوت‌های قهوهٔ عربیکا و ربوستا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گیاه ربوستا نسبت به عربیکا سریع‌تر بالغ می‌شود؛ ربوستا پس از ۲ سال و عربیکا پس از ۴ سال میوه می‌دهد.
- در مقایسه با عربیکا، قهوهٔ ربوستا از میزان کافئین بیشتری برخوردار است؛ عربیکا از ۱.۲ تا ۱.۵ درصد و ربوستا از ۲.۲ تا ۲.۷ درصد کافئین برخوردار است.
- قهوهٔ عربیکا حاوی میزان زیادی کلروژنیک اسید است و همین موضوع باعث تلخی بیشتر آن نسبت به قهوهٔ عربیکا می‌شود؛ عربیکا حاوی ۵.۵ تا ۸ درصد و ربوستا حاوی ۷ تا ۱۰ درصد کلروژنیک اسید است.
- دانه‌های عربیکا و ربوستا از نظر رنگ و شکل متفاوت هستند. ربوستا دانه‌هایی کوچک‌تر، ضخیم‌تر و گردتر از عربیکا دارد. همچنین دانه‌های ربوستا به طور کلی، قبل از برشته‌شدن نیز کمی تیره‌تر هستند.
قهوهٔ لیبریکا
قهوهٔ لیبریکا که گاهی با عنوان قهوهٔ لیبریا نیز شناخته می‌شود، گونه‌ای از گیاهان گلدار از خانوادهٔ Rubiaceae به حساب می‌آید و از آن قهوه حاصل می‌شود. این گیاه بومی غرب و مرکز آفریقا است و در مناطقی از جمله کلمبیا، ونزوئلا و جاوه نیز دیده می‌شود. درختان قهوهٔ لیبریکا بسیار بلند، در حدود ۲۲ متر هستند. سایز برگ‌ها و گیلاس این درخت در زمرهٔ بزرگترین‌ها در انواع خود قرار می‌گیرد. ظاهر لیبریکا در میان گونه‌های دیگر، از جمله عربیکا و ربوستا بسیار منحصربه‌فرد است. این دانه نامتقارن بوده و یک طرف آن نسبت به طرف دیگر کوتاه‌تر است. شیار مرکزی دانهٔ لیبریکا نیز در مقایسه با سایر دانه‌های قهوه دندانه دارتر است.
قهوهٔ لیبریکا در میان انواع قهوه تنها ۱.۵ درصد از سهم قهوهٔ تجاری مصرفی در جهان را به خود اختصاص می‌دهد. این قهوه اولین بار به منظور استفادهٔ تجاری در فیلیپین کشت و سپس توسط راهبان اسپانیایی به شهر لیپا آورده شد. همانطور که پیش‌تر ذکر شد، دانه‌های لیبریکا بزرگ‌تر از عربیکا و ربوستا هستند و به دلیل کمیابی و عرضهٔ محدود، از قیمت بالاتری برخوردارند. هر ۱۰۰ گرم لیبریکا در حدود ۱.۲۳ گرم کافئین دارد که این میزان نسبت به عربیکا با ۱.۶۱ در هر ۱۰۰ گرم و ربوستا با ۲.۲۶ گرم در هر ۱۰۰ گرم کمترین به حساب می‌آید.
قهوهٔ اکسلسا
اگرچه اکسلسا زمانی به عنوان گونه‌ای مجزا تلقی می‌شد، اما اخیراً به عنوان یکی از انواع لیبریکا شناخته می‌شود و البته لازم به ذکر است که همچنان دربارهٔ طبقه‌بندی این قهوه اختلاف نظرهایی وجود دارد. اما بسیاری از افراد اکسلسا را گونه‌ای متفاوت و مجزا در نظر می‌گیرند.
اکسلسا همانند لیبریکا درختانی بزرگ دارد و در آب و هوایی مشابه رشد می‌کند، اما دانه و قهوه‌ای که از این گیاه تولید می‌شود بسیار متفاوت از لیبریکا است. دانه‌های قهوهٔ اکسلسا کوچک‌تر و گردتر هستند و حتی می‌توان گفت از نظر ظاهری به دانه‌های ربوستا شباهت‌هایی دارند. زمانی که اکسلسا در شرایط و محیط مناسب رشد کند، می‌تواند طعم پیچیده‌ای از انواع توت‌ها و میوه‌ها را به ارمغان آورد که البته در رست تیره با نت‌های شکلات نیز همراه می‌شود. عدم آگاهی کافی دربارهٔ اکسلسا باعث شده تا بازار کمی برای این قهوه وجود داشته باشد.
تفاوت انواع قهوه
جذابیت قهوه در تنوع آن نهفته است. بالاتر گفته شد که انواع قهوه از تفاوت‌هایی برخوردارند که این تفاوت‌ها عمدتاً بر طعم محصول نهایی تأثیرگذار هستند. اساساً این تفاوت‌ها از تنوع نشأت می‌گیرند.
عربیکا و ربوستا سهمی معادل ۹۸ درصد از قهوهٔ تولیدی در جهان را دارا هستند. قهوهٔ عربیکا با برخورداری از تعداد بسیار زیادی از زیرگونه‌های متفاوت و دامنه‌ای وسیع از عطر و طعم‌های متفاوت، به خودی خود محبوب‌ترین نوع قهوه به حساب می‌آید. سهم زیاد عربیکا و ربوستا اغلب باعث نادیده گرفتن دو نوع دیگر، لیبریکا و اکسلسا می‌شود. با هم مروری خواهیم داشت به مواردی که از نظر طعمی در انواع قهوه‌های ذکر شده، عربیکا و ربوستا، متفاوت است.
اولین و مهم‌ترین تفاوت در انواع قهوه را می‌توان طعم و عطر دانست. هر کدام از انواع عربیکا، ربوستا، اکسلسا و لیبریکا به واسطهٔ اقلیم آب و هوایی که در آن رشد می‌کنند، از خصوصیات منحصربه‌فرد طعمی برخوردارند. از طرف دیگر، میزان اسیدهای مختلف در انواع قهوه‌های ذکرشده، متفاوت است و همین امر یکی از فاکتورهای تأثیرگذار بر طعم محصول نهایی به حساب می‌آید.
انواع قهوه از نظر میزان کافئینی که در خود جای داده‌اند نیز متفاوت هستند. ربوستا از بیشترین و لیبریکا از کمترین میزان کافئین برخوردارند. هر کدام از انواع قهوهٔ عربیکا، ربوستا، لیبریکا و اکسلسا به شرایط و ارتفاع خاصی از سطح دریا نیازمند هستند تا بتوانند بهترین رشد خود را داشته باشند.
طعم انواع قهوه
اگرچه انواع قهوه طعم‌های متفاوتی دارند، اما به خاطر داشته باشید که حتی یک نوع دانهٔ قهوه از مزارع مختلف می‌تواند تا حدودی از نظر کیفیت و طعم متفاوت باشد؛ در حقیقت شرایط پرورش غیرقابل پیش‌بینی و روش‌های فرآوری متفاوت، مشخصات طعمی متفاوتی را در فنجان نهایی ایجاد می‌کنند. اما برای هر کدام از انواع قهوه ویژگی‌هایی را می‌توان برشمرد که تا حد زیادی توصیف‌کنندهٔ طعم غالب آن نوع باشند. در ادامه به مشخصات طعمی دو نوع اصلی قهوه یعنی عربیکا و ربوستا خواهیم پرداخت.
عربیکا و ربوستا دو پروفایل طعمی کاملاً متفاوت را دارا هستند. طعم میوه‌ای و سبک عربیکا، از آن گزینه‌ای مناسب برای نوشیدنی‌های اسپرسو بر پایهٔ شیر می‌سازد، از طرف دیگر، خواص قوی و غنی ربوستا در نوشیدنی اسپرسو خود را نشان می‌دهند. درحالی‌که قهوهٔ عربیکا به خاطر برجستگی طعم‌های میوه‌ای شناخته شده است، قهوهٔ ربوستا به واسطهٔ طعم‌های واضح و شدیدش طرفدارانی را به خود جذب کرده است. دانه‌های عربیکا بسته به منطقه‌ای که در آن رشد کرده‌اند، طعم‌های متفاوتی دارند. عربیکا می‌تواند طعمی شیرین همراه با نت‌های میوه‌ای و یا طعم غلات و حتی آجیل داشته باشد. عربیکا اسیدیتهٔ بالاتری دارد. در مقابل، ربوستا از طعم‌های شکلات تلخ و گاهاً بادام بهره‌مند است. بر خلاف ذهنیتی که در مورد ربوستا وجود دارد، ربوستا قهوه‌ای بد طعم و تلخ نیست، چنانچه در شرایط مناسب رشد پیدا کرده، با روش صحیح فرآوری و سپس برشته شود، قادر به ایجاد محصول نهایی با طعم‌هایی پیچیده خواهد بود.
انواع قهوهٔ تلخ
در بالا با کلیتی از طعم‌های قهوه آشنا شدید. همانطور که گفته شد، قهوهٔ عربیکا به واسطهٔ شرایط اقلیمی که در آن پرورش پیدا می‌کند و همینطور میزان اسید کلروژنیک نسبت به انواع دیگر، از تلخی بیشتری برخوردار است، اما همچنان نمی‌توان گفت که قهوهٔ ربوستا در هر شرایطی نوشیدنی تلخی را به شما پیشکش می‌کند؛ در صورت بهره‌مندی از شرایط مناسب، طعم ربوستا به اندازهٔ عربیکا دلنشین خواهد بود.
انواع قهوه‌های شیرین
شاید با این پرسش مواجه باشید که شیرین‌ترین نوع قهوه کدام است؟ باید گفت فاکتور شیرینی و یا همان sweetness غالباً در قهوهٔ عربیکا دیده می‌شود. قهوهٔ عربیکا به دلیل ویژگی‌های ذاتی و همینطور شرایط و محیط رشد، نسبت به انواع دیگر از شیرینی بیشتری برخوردار است. شیرینی و طعم‌های میوه‌ای و گُلی، این قهوه را به محبوب‌ترین نوع قهوه در جهان تبدیل کرده است.
بهترین نوع قهوه
اما پرسش نهایی: بهترین نوع قهوه کدام است؟ آیا می‌توان گفت عربیکا نسبت به ربوستا و ربوستا نسبت به دو نوع لیبریکا و اکسلسا بهتر است؟ احتمالاً پاسخ این سؤال «خیر» است. در حقیقت نمی‌توان برترین نوع قهوه را معرفی کرد، چرا که فارغ از خصوصیات ذاتی یک گیاه قهوه که منجر به ایجاد طعم‌های مشخصی می‌شود، عوامل بسیار زیادی وجود دارند که در نتیجهٔ نهایی نقش بسزایی ایفا می‌کنند. ممکن است دانه‌ای به خودی خود بسیار با کیفیت بوده و پتانسیل بالایی در جهت ایجاد پیچیدگی طعمی دارا باشد، اما تنها به دلیل فرآوری نامناسب و یا عدم مهارت برشته‌کار، نتواند به بهترین نوع خود تبدیل شود. اما تنها می‌توان گفت قهوهٔ عربیکا به دلیل فاکتورهای مشخصی که در این مقاله هم به آنها اشاره شد، از محبوبیت بالاتری نسبت به انواع دیگر قهوه برخوردار است.
برشته‌کاران قهوهٔ تلنت در تمامی محصولات خود، اعم از قهوه‌های ترکیبی و تک‌خاستگاه، با آگاهی از ویژگی‌های بالقوهٔ انواع قهوه و با استفاده از به روزترین روش‌های رست، همواره تمرکز خود را بر بیرون کشیدن ویژگی‌های طعمی از دل هر دانه، ایجاد کیفیتی با ثبات و در نهایت خلق تجربه‌ای بی‌نظیر از نوشیدن قهوه گذاشته‌‌اند. با آسودگی خیال قهوهٔ تلنت را بنوشید و اطمینان داشته باشید کیفیتی حقیقی از طعم هر نوع قهوه را تجربه خواهید کرد.
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.